niedziela, 31 października 2010

Szaman Galicyjski i sprawa wampirza

Szczególna niedziela... Bo jutro, wiecie co jest...

Do Volterry pojechaliśmy prawie że przypadkiem. Trzeba czymś żyć (samą miłością parę dni się pociągnie, ale potem, niestety, zakupy zrobić mus), a w Volterze (Volterrze?) był supermarket. Nasz pech polegał na tym, że trafiliśmy na końcówkę etapu Giro di Toscana, i wlekliśmy się krętą, leśną drogą za peletonem, który miał w nogach przejechane 50 kilometrów, więc pełzł pod górę w tempie przestraszonego ślimaka.

Czy widzisz te mury na szczycie? Jadąc za kolarzami można robić zdjęcia.

Nie próbujcie googlać Volterry. Z 350 tysięcy linek ponad połowa prowadzi do zapytań nastoletnich amerykańskich nastolatek "czy w Volterze są wampiry? Naprawdę? Łojesoo!"
Jedna kobita, też Amerykanka, zawzięła się napisać sagę o wampirach. Pani zwie się Stephania Meyer, a jej saga "Twilight". I to jest hit. Pani wymyśliła "toskańską" część, bodajże w New Moon i w fikcyjnym mieście Volturin zasadziła starożytny ród krwiopijców naźwiskiem Volturi. Potem sama sobie googlła coś o Toskanii i nagle...! Voila! Jest cuś co się nazywa Volterra i zrządzeniem bogów podziemia leży w Toskanii. Potem nakręcono film i tu zonk! bo volterzański rynek nie ma fontanny. Wieża owszem jest (poniżej na zdjęciu), ale fontanny nie ma. Dlatego, żeby było jasne - do zdjęć użyto lokacji w położonym na południowy-wschód i odległym o 130 kilometrów, także zarówno toskańskim, Montepulciano.
I tak się to zaczęło. Teraz wszystkie amerykańskie nastolatki, z mózgami otłuszczonymi hamburgerami z frytkami i zlasowanymi przez Coca-Colę, uważają, że w tym mieście żyją i po zmroku łażą wampiry wielkie jak wyrośnięte pittbulle. Nie? Proszę - napis na ścianie tamże.

Dla nieznających języka: "Przybyliśmy do Volterry, porwali nas Volturi i zrobili z nas WEGETARIAŃSKIE WAMPIRY"

Ta cywilizacja musi zginąć! Do tematu wampirzego wrócę jeszcze na końcu, teraz coś o mieście.

Jest faktycznie stare, postawione na miejscu neolitycznej osady, później ważne etruskie centrum kulturalno-handlowe. Przez Rzymian zamienione w ich municipium*). Setki lat potem Volterra stanowiła część Republiki Florentyńskiej, po jej upadku znalazła się pod panowaniem Medyceuszy. Od V w.n.e. siedziba biskupstwa.
Położona, jakże by inaczej, na szczycie wzgórza, otoczona poważnie wyglądającymi murami jest kolejnym, przykładem typowego, toskańskiego, średniowiecznego miasta.



Brama miejska zawiera elementy etruskiej architektury, alem za mało biegły, żeby wiedziać które to. Kto uczony, niech się wypowiada.



Pochyła uliczki i w oddali widoczna wieża bazyliki Santa Maria Assunta stojącej obok rynku, Piazza dei Priori. Bo w samym rynku stoi pałac, Palazzo dei Priori, z XIII w. W Palazzo Minucci-Solaini, mieści się obecnie galeria sztuki z działami głównie włoskiego Odrodzenia. Nad miastem góruje (chciałoby się napisać, ale nie góruje, tylko jest na tym samym szczycie) twierdza Medyceuszy, zwana Maschio, krórej zdjęć nie mam, bo to obecnie więzienie, więc nic szczególnego do oglądania, a fotografowanie takich obiektów może się skończyć przykro.



Za to mam baptyserium, jak zwykle tutaj stojące oddzielnie, w charakterystyczne biało-ciemnozielone pasy, podobnie jak w katedrze florenckiej i innych.


Po tym bruku chodzili Santi di Tito, Giovanni Balducci i Agostino Veracini kiedy w XIII w ozdabiali swymi malowidłami ściany katedry.

I jak zwykle uliczki w górę i w dół, wąskie, ciemne nawet w toskańskim słońcu, w których być może jednak kryły się wampiry i stąd na narożach domów figurki świętych i Matki Boskiej.



A po tym nie chodzili, bo ten jest nowy. Ale uliczka i tak ma charakter i miłe, prawie rodzinne knajpki. Niestety pełne, bo skończył się etap wyścigu kolarskiego i lud wyległ na ulice, place i radował się w kawiarnich i restauracjach.

Chroniła czy nie, zajęta swoim Dzieciątkiem?

Krążąc mrocznymi uliczkami, z dala od tłumów, kamer, zawodników i całego blichtru XXI wieku wdychaliśmy parujące z rozgrzanych ścian historię i legendy. A zatem wampiry... hmm. Skąd się to wzięło? Duchów i demonów żywiących się ludzką krwią było w wierzeniach pełno. W każdej niemal kulturze coś takiego straszyło w nocy i podchodziło o nowiu pod wejścia do jaskiń, strasząc naszych gładkokamiennych przodków, glinianych chat wypalaczy cegieł w cieniu zikkuratów czy popod etruskie domostwa. Jednak pełen rozkwit wampiry zawdzięczają średniowieczu. A dokładnie morowi. Wiedza o przemianach pośmiertnych, obecnie dostępna każdemu oglądającemu CSI w różnych wydaniach, w czasach wieków średnich leżała na obu łopatkach. Nikt zatem nie wiedział, że UWAGA! Dalej może być mało estetycznie! błona śluzowa żołądka po śmierci właściciela przestaje bronić się przed kwasem będącym podstawą soku żołądkowego i zostaje nadtrawiona uwalniając pewne ilości krwi, która w tymże kwasie przyjmuje ciemnobrunatną barwę. Podczas przenoszenia zwłok płyn ten wydostawał się otworami naturalnymi czyli ustami i nosem, barwiąc na krwisty kolor skórę twarzy i całun w okolicy ust. W czasie normalnym grób zamykano i był spokój. W czasie moru czyli zarazy, często w bardzo krótkim czasie otwierano grób ponownie, zwłaszcza groby zbiorowe, i z przerażeniem oglądano straszny widok, jakoby zmarły żuł swój całun a następnie pożywiał się krwią współmieszkańców grobu. A potem z całą pewnością wstawał i rzucał się na członków swej rodziny, którzy wkrótce umierali (co w czasie moru dzisiaj wydaje się być dość naturalne, choć epidemiolodzy tłumaczą to inaczej). Aby uniemożliwić takie praktyki trzeba było podejrzanej osobie nasypać ziemi do ust tak, aby nie mogła żuć lub jeszcze lepiej - wsadzić w usta cegłę**). Co poniżej.

Zdjęcie z National Geographic czaszki z XVI w. wydobytej w okolicach Wenecji z masowego grobu ofiar zarazy.

Choć zmiany pośmiertne, o których pisałem miała większość zwłok, tylko kobiety podejrzewano o wampiryzm i nie znalazłem żadnej wzmianki o czaszce mężczyzny z cegłą w zębach.

Dobra, dajmy spokój mrokom średniowiecza, rozświetlmy je jakąś ładną lampą. Dla poprawy nastroju.


Do następnego.
_____________________
*) ośrodek drugiej klasy, na drabinie poniżej kolonii.
**) osikowy kołek i srebrne kule to wymysły romantyków. Badziewie. Nic nie pobije dobrej cegły.

piątek, 29 października 2010

Szaman Galicyjski i sprawa innej zupy

Zbliża się weekend, długi w niektórych krajach i okazja do spotkania z rodzinami. Dlatego dziś coś prostego, pożywnego, dobrego na chłodne, jesienne obiadki w rodzinnym gronie.

Zupa, u nas w domu zwana od głównego składnika Chorizo. Jest to charakterystyczna, hiszpańska kiełbasa wieprzowa, dość tłusta, występująca w kilku gatunkach. My używamy najpopularniejszej w Ukeju, czyli wędzonej z dodatkiem papryki (chorizo pimenton). Jest też portugalska (Chouriço), a dla czytaczy za wielkiej wody - meksykańska (ta jest z chili). Czytałem, że można substytuować ją ostrym salami, ale to tylko znam z opowieści.

Na dnie dużego gara (chodzi bardziej o powierzchnię dna niż o całkowitą pojemność) na łyżce oliwy (lub bez) podsmażamy pokrojone na małe kawałki chorizo.


Puści czerwony, ostry, paprykowy sok, jeśli pilnować to się nie przypali. W tym czasie przygotować następne składniki:



- od lewej w pierwszym rzędzie: seler naciowy pokrojony w talarki, cebulę, czosnek,
- od lewej w drugim rzędzie: ciecierzyca i pomidory pokrojone w kostkę, bez pestek.

Jak widać na zdjęciu, bardzom leniwy, ciecierzyca i pomidory są z puszki. A co?

Jak już kiełbaska będzie sympatycznie podsmażona, a o sympatyczności każdy decyduje sam, ja osobiście lubię bardzo podsmażoną, ale jeszcze nie skwarki - dodajemy co powyżej.


Mieszamy bardzo starannie i chwilkę gotujemy, tak, żeby całość miała jednakową temperaturę zbliżoną do wrzenia. Wtedy dolewamy gorący bulion.



I gotujemy tak długo, aż seler i ciecierzyca będą miękkie (zatem zależy to od tego, czy weźmiemy ciecierzycę z puszki czy nie) i na ostatnie 5-10 minut dodajemy całe liście szpinaku. W Ukeju jest baby spinach czyli młody, z małymi listkami. Duży lepiej pokroić na pół.


Jak tylko zmięknie i przybierze postać zdechłą - podajemy.


Tu podane w ogrodzie, z butelką Chianti i domowym chlebem.  Zdjęcia do sesji robione w sierpniu, stąd w ogrodzie, w najbliższy weekend może raczej w domu.

Proste, wiejskie jedzenie. Smacznego!

środa, 27 października 2010

Szaman Galicyjski i sprawa matematyki w medycynie

Miał to być koment na blogu Abiego, ale pomyślałem, że po pierwsze primo wyjdzie za długi, a po drugie primo, czemu nie mieć kolejnego posta?

Zastosowanie matematyki w medycynie, poza przeliczaniem dawki leku na kilogram wagi ciała delikwenta, jest mizerne. Te wszystkie statystyki to coś, co dotyczy wielkich liczb, lubi zaokrąglenia i gubi szczegóły. A dyabeł tkwi w szczegółach.

Wyobraźmy sobie albowiem, że badamy czy lek L działa na chorobę CH czy też nie, z uwzględnieniem działań ubocznych. I przyjmijmy, dla dobra przykładu, że lek L ubocznie zabija jednego pacjenta na 75 tysięcy. Ktoś zrobi badanie na 5 tysiącach i akurat trafi na tego jednego i napisze, że lek L zabija 1:5 tysięcy. Ale inny zrobi badanie na 20 tys., następny na kolejnych 30 tys. i powiedzą, że to nieprawda, bo nic takiego się nie stało. Nie stało się, bo ten jeden już nie żył. I lek L wprowadzono o użytku, już lud chciał zakrzyknąć "hurra", kiedy zmarł następny. Statystyka.
A problemem jest, że dla tego następnego i jego rodziny to on był 100%.
A żeby utrudnić, to następny zrobi badanie na 120 tys. i też mu jeden umrze. To w końcu jak to jest? 1:5 tys, czy 1:120 tys.? Rozrzut dość duży.

Albo rachunek prawdopodobieństwa. Jeśli wziąć dwie monety, je obie podrzucić i podziwiać jak spadną to mamy cztery możliwe układy Orzeł/Orzeł, Orzeł/Reszka, Reszka/Orzeł i Reszka/Reszka. Każdy układ wg rachunku prawdopodobieństwa jest możliwy w 25%. Proste jak futerał na cepy.

Jak zastosować go w medycynie? W czasach nie tak odległych, bo żyją ludzie, którzy to pamiętają, w Miasteczku nie było badania CT, ważnego przy urazach głowy*). I było tak: pacjent po urazie głowy:
1. zostaje u nas i umiera**) (ZU),
2. zostaje u nas i nie umiera (ZN),
3. jedzie na Klynikę i umiera (KU) i
4. jedzie na Klynikę i nie umiera KN).

Podobne do rzutu monetą? Ano podobne. Z tym, że tylko z pozoru.

ad 1. Jakbyście go wysłały, to by żył! Mordercy! Ino na pieniądze patrzą!
ad 2. Bóg go chronił, to nic nie spartolili! A ilem musieli w łapę dać! A jeszcze nie wiadomo, czy co nie wyjdzie później.
ad 3. Nie chciało się im robić, to go wysłali na poniewierkę! Ino na pieniądze patrzą! A jakby go zoperowali na miejscu, to by żył!
ad 4. Wyłali go, bo sami gupi som i nic nie potrafią zrobić. A ilem musieli tam zapłacić, łomatkoboska!

I każde rozwiązanie jest do d..y.

A przedstawcie sobie, ile myślenic wokół takiego pacjenta było?
Ciasnotę śródczaszkową, kwalifikującą do ostrego zabiegu rozpoznać się da. Ale co potem? Otwierać otworkowo i zwiadowczo, czy płatowo odbarczać? A jak będzie śródmózgowy krwiak, to damy radę go opróżnić? Otworzyć zwiadowczo i jak by co, słać na Klynikę? Toż to może czysta strata czasu być. Ale puścić nieodbarczonego, to trup dojedzie, albo - mimo operacji - zostanie nam warzywo. A na decyzję są minuty.
Gdzie tu ta matematyczna równość i 25% prawdopodobieństwa? Co ładnie wygląda na papierze, w życiu takie proste nie jest.

Jak zdroworozsądkowo podejść do kwesti moralnych czy choćby tylko emocjonalnych? Jak to liczyć?
Pisałem już o tym kiedyś, że na Wyższej Szkole Zawodowej Medycyny w Mieście uczono mnie i wszystkich pozostałych, choroba gdy przyjdzie co z nią czynić. Nie uczono nas natomiast, kiedy nie czynić NIC. Jeśli w czasie zajęć, na pytanie asystenta "co pan zrobi w przypadku..." odpowiedziałbym "nic", miałbym przesr...kichane.

Prosty (?) naprzykład:
dziadzio dziarski i chwat skarżył się od paru miesięcy na bóle brzucha, zaparcia, biegunki i brak apetytu. Że schudł, to mu żona kazała pójść do dochtorów, co uczynił i w efekcie czego wylądował w szpitalu. W badaniu CT + kontrast***) wyszło ni mniej ni więcej, tylko że dziadunio ma rozsiew nowotworowy w brzuchu i nałożony na to zespół wykrzepiania z odcinkową martwicą jelit wszech. Jest piątek, dziadzio rozpisany na poniedziałek rano do zabiegu. Jakiego? ChGW. Otworzymy, zobaczymy co da się zrobić.
Postawa dyżurnego anestezjologa, który ma dziadzia zakwalifikować do zabiegu - "bez sensu".
Do rodziny: weźcie ojca do domu, przepiszemy mu fajne leki przeciwbólowe i inne objawowo działające, niech wśród swoich, w ulubionym łóżeczku, spędzi ostatnie dni, pogada z wami, pożegna się, itepe. Długo to nie potrwa, w razie czego z poradni paliatywnej ktoś przyjedzie wam pomóc.
Reakcja rodziny: co za nieludzki doktór! Nie chce im się znieczulać, pewnie na kasę czeka! I morfinę mu chce dać. Kreskę na nim położył, konował jeden!
Reakcja chirurga: jak pan może, kolego, trzeba za wszelką cenę****) ratować człowieka!
W poniedziałek koleżanka, co to do rzeczonego chirurga słabość miała, zakwalifikowała pacjenta i poszedł na stół. Otwarli, nic do zrobienia, bo gdyby trzeba było wyciąć co martwe to potem tylko zespolić dwunastnicę z odbytem. Pacjent trafił na OIOM, respirator, sedacja stosowna, w trzeciej dobie odleżyny (bo białko pełzało w okolicach podłogi), gojenie rany żadne. Spokojny zgon w piątek.

I kto był tu "nieludzkim doktorem"? Jak wytłumaczyć rodzinie, że zamiast wspólnego spędzenia paru dni w domu, pogadania, może powiedzenia sobie czegoś ważnego, ostatniego, stracili z chorym kontakt już w poniedziałek rano? Że zamiast trzymać się za ręce mogli sobie tylko podziwiać przez szybkę kolorowe ekrany i maszyny co to robią uufff i ping?

Żadna matematyka nie obliczy ile wart jest nasz każdy dzień. Dlatego medycyna jest, a w każdym razie powinna być, sztuką, a nie rzemiosłem. Dlatego do połowy XIX wieku chirurgia nie była medycyną. Bo to jest rzemiosło. Dziecięca wiara, że każde uszkodzone urządzenie można rozłożyć, podmuchać, złożyć na nowo i będzie działało. I dlatego każdy (prawie) chirurg, nauczony, że trzeba coś zrobić, będzie operował.
Każdy internista zmieni różowe tabletki na czerwone. Coś zrobić.

A Ty, Abi, ile razy słyszałeś w pogotowiu, po przyjeździe do zgonu, "ale niech pan coś zrobi, doktorze!". Bo zawsze i wszędzie trzeba coś zrobić. Cokolwiek. Nie przyjąć do wiadomości, że nie ważne co zrobimy, efekt będzie ten sam. I to nie koniecznie w tych ostatecznych sprawach, choć te są najjaskrawszym przykładem.

Do następnego, weselszego.

__________________________________________
*)Zamiast CT występował dr Józef R., który był lepszy od CT i jak on powiedział, że trzeba delikwenta nawiercić to trzeba było, a jak mówił, żeby odpuścić to też miał rację. Ale to był doktór, który badał i leczył chorego, a nie wyniki.
**) niezależnie od naszych i Klyniki działań, żeby nie utrudniać i nie mącić
***) upraszczam, badań było więcej
****) tu, jak Abi, pewności nie mam, ale może akurat coś było na rzeczy

wtorek, 26 października 2010

Szaman Galicyjski i sprawa idzienia nowego

We wczorajszym poście Abnegat, podśmichujki sobie robiąc z krwawego dzieła Stiga Larsena, napomknął o e-bookach. Że nie lubi, głównie. A Nomad FH (ukłony) też napisał. Że nie lubi, znaczy się.

Jeszcze dwa, może trzy miesiące temu poparłbym obu, bo wiadomo - książka to musi być papier, kartki, zapach i szelest. Ale dziś już jest inaczej. Nowe idzie, żeby nie powiedzieć zapie....a.

Przez ostatni rok jak pies koło jeża chodziłem wokół czytników e-booków. Ale pierońsko drogie są, a na każdym forum internetowym wyciągano im masę wad. Wreszcie znalazłem taki, w którym wad znaleziono mniej od średniej u innych, a cena jest jedną piątą tego, co pozostałych. Pół roku obwąchiwałem gadżeta. Chciałem to-to kupić przed wyjazdem do Toskanii, ale nie złożyło się. Kupiłem po powrocie (i po wypłacie).

I wiecie co? To działa. Nawet "działa!". Ekran może nie jest największy, sześciocalowy, ale do czytania wystarczy. Nie jest kolorowy, więc jak w książce obrazki, to w odcieniach szarości wychodzą. Podobnie strony internetowe przeglądać można tylko w szarzyźnie. Książki mimo to czyta się wygodnie, ekran bardzo kontrastowo pokazuje znaki. Sprawdzałem czytanie zarówno przy słońcu bezpośrednio świecącym na ekran, jak i pod kątem. Widoczność jest dobra, odbić praktycznie żadnych.
Wielkość czcionki można zmieniać na osiem sposobów. Podobnie jest z odstępami pomiędzy wierszami (tu tylko trzy razy) i ilością słów z wierszu. W połączeniu z możliwością obracania tekstu (czytnik jak książka lub jak ekran) daje to możliwość dostosowania tekstu do upodobań większości czytelników.

Co można czytać? Jest oczywiście na amazonie sklep z paroma tysiącami książek, które są, z tego co się orientowałem, nieco tańsze niż papierzane. Można też kabelkiem USB przegrać posiadane teksty. Wygodnie wchodzą *.txt, natomiast wspomniane przez Abiego *.pdf też wchodzi, ale wielkość strony zostaje zachowana, czyli zmniejszona do rozmiarów ekranu. Można jednak za darmo wysłać tekst do amazona i po pięciu, sześciu minutach nasz czytnik dostaje zwrotnie sformatowany pdf, który czyta się super. Jak dostaje? Każdy z czytników ma Wi-Fi i własny adres emaliowy, a droższe modele także 3G. Korzystanie z 3G wymaga jednak opłat, jak to w telefonii. Worda też konwertują.

Jak można czytać? Są zestawy znaków w zasadzie wszystkich krajów europejskich i paru azjatyckich. Arabskim się nie interesowałem - nie wiem.

Można też słuchać. Po pierwsze tekst angielski może być czytany przez lektora lub lektorkę, do wyboru. Nie wiem, jak się to włącza, tylko raz mi się udało, potem zapomniałem, w którym to menu ;-(. Po drugie można w tle słuchać muzyki (kilka formatów). Po trzecie można słuchać audiobooków. Z tymi ostatnimi jest problem, bo dobrze chodzi tylko własny format urządzenia. Reszta jak na zwykłym odtwarzaczu mp3, czyli bez zakładek i tp. Słuchanie przez słuchawki lub wbudowane maleńkie głośniczki.

Można też pisać. Czyli robić notatki w wybranych miejscach tekstu. Można też zaznaczać tekst, który ma dla nas znaczenie, żeby do niego wrócić.

Angielskie słowo mało zrozumiałe? Czytnik ma zainstalowane dwa słowniki: Oxford Dictionary of English i The New Oxford American Dictionary. Wystarczy ustawić kursor na początku niezrozumiałego słowa, a w ramce pojawi się definicja najbardziej "prawdopodobna" w tym kontekście. Jeśli to za mało wystarczy kliknąć i otworzy się strona słownika ze wszystkimi definicjami szukanego wyrazu.

Co tam będę dużo mówił. Sami popatrzcie.



"Normalny" tryb pracy. Klawiaturka typu qwerty

Mapa w książce. Dlatego takie duże zdjęcie.

Największa czcionka.


Możliwości wyboru. Sorry, że tak niewyraźnie, ale mój aparat do makro raczej się nie nadaje.


Tekst w poziomym układzie.


A to strona internetowa. Szara, ale czytać można.

Pojemność nie jest imponująca - 3 GB i jak na razie rozszerzyć się nie da. Ale policzcie ile książek to pomieści przed wyjazdem na wakacje. Na razie mam tam całego HP, Lemony Snicketa (seria fantastyczna do nauki języka!) i ze trzydzieści książek po polsku. Podczytuję w wolnych chwilach.
I jeszcze jedna, niebagatelna rzecz. Podobno bez ładowania wytrzymuje miesiąc (bez Wi-Fi, bo jak włączyć Wi-Fi to trzy tygodnie). Ten parametr ciągle testuję.

Ile kosztują książki? To pytanie jest oczywiste i musiało tu paść. Otóż: dla naprzykładu dość chyba popularna w Polsce Eat, pray, love na amazonie kosztuje: hardcover używana 9.54, nówka 10.22; e-book 2.94. Ceny w GBP. Wspomniana przez Abiego seria Stiega Larsena - każdy tom po 2.68 GBP.
Poza tym są ogromne biblioteki, choćby openlibrary.org czy archive.org gdzie można znaleźć mnóstwo nieciekawych książek, ale damowych. Kto lubi klasykę - jego raj.

Z tym, że ogólnie urządzenie polecam. Choć, jak powiadam, parę miesięcy temu wydawało mi się to zbrodnią przeciwko kulturze i ludzkości.

Do następnego.

niedziela, 24 października 2010

Szaman Galicyjski i sprawa historii, która zatacza koła

Kolejna niedziela, kolejna wyprawa.


Historia lubi kołem się toczyć. Ludzie, porwani przez pęd tego koła najpierw oddalają się od miejsca, w którym byli, a później wracają doń pełni impetu nabranego podczas podróży. Wielowiekowej czasem.

Zacznijmy zatem od początku. A na początku naszej opowieści jest potop. Zawsze warto zacząć od czegoś imponującego, nieprawdaż? Dwieście siedemdziesiąt trzy lata po potopie, syn Noego, niejaki Crano, przybył na wzgórza obecnej Toskanii i spodobały mu się one. Zatem na szczycie jednego z nich wzniósł miasto, piękne strzelistymi wieżami. Od nich to cały otaczający kraj nazwano Turrenia. To była pierwsza nazwa Toskanii. Pięćset dwadzieścia siedem lat potem, a więc 800 lat po potopie, tatuś wyżej wymienionego, Noe, przypłynął do ujścia Tybru i pożeglował w górę rzeki. Zobaczył miasto zbudowane na wzgórzu i spodobało mu się. Nazwał Crano nowym imieniem Corito*), czyli Król i Dziedzic Krainy. Jednym z jego potomków był Dardanus - tak, wiem, chyba go usynowił, bo wg innych źródeł Dardanus był synem Zeusa i Elektry, córki Atlasa, ale proszę nie utrudniać. Dość na tym, że wyruszył onże Dardanus z Hesperii, później zwanej Italią, w podróż, trudno powiedzieć dlaczego, bo wymienia się jako powód... potop (nadal proszę nie utrudniać) i poprzez Samotrację i Frygię dotarł do Azji Mniejszej, gdzie założył był miasto. Dość duże. Od jego wnuka, króla imieniem Tros zwane Troją, a od prawnuka Ilusa - Ilionem. Po upadku Troi Aeneasz, powiedzmy, że "zbliżony do rodziny", bo koligacje są różne w różnych źródłach, zbieżał z rodziną do Italii - Hesperii, pamiętacie? - (z sześcioletnią przerwą na pobyt w Kartaginie) i założył Lavinium, miasto nazwane tak od imienia żony Aeneasza, córki króla Latinusa. Piętnaście pokoleń później w rodzinie urodziło się dwóch braci bliźniaków - Romulus i Remus. Ten pierwszy z żoną Hersilią dali początek dynastii królów rzymskich, którzy podporządkowali sobie Turrenię czyli Toskanię.

Ufff... długie, ale zatoczyłem koło. Mieszkańcy Cortony w Hesperii dali początek Dardanom w Troi i już jako Grecy wrócili, by dać początek Rzymowi. Dzielni ludzie.

Panorama z Cortony na południowyzachód.

W Cortonie jest wszystko co potrzebne prawdziwemu, toskańskiemu miastu. Położone na zboczu góry, ma połowę ulic spadzistą (to te wzdłuż zbocza), a drugą połowę poziomą (to te w poprzek). Ma stare mury obronne i wieże, z widocznymi elementami budowli etruskich. Ma Twierdzę, budowlę na szczycie, postawiona przez florenckich Medyceuszy. Ma wreszcie swoją własną świętą - Małgorzatę i jej bazylikę.

Cortona leży na zboczu, to widok spod bazyliki św. Małgorzaty.

Zostawiliśmy samochód na parkingu w połowie zbocza. Stamtąd, po krótkim podejściu doszliśmy do ruchomych schodów, które wyręczyły nas we wspinaniu się w okolice centrum. Podejście do bazyliki było jednak przed nami i nieźle dało nam w kość. Bazylika stoi prawie u szczytu wzgórza. Wyżej jest tylko Twierdza Medyceuszy. O tej porze roku i dnia jest tu cicho i tak słonecznie, jak tylko w Toskanii być może. Wnętrze puste. W głównym ołtarzu Święta, którą można oglądać, jak kto lubi podziwiać zasuszone zwłoki. Dla mnie to dość paskudne, nawet biorąc pod uwagę, że i tak jej się udało, bo nie pokroili jej w plasterki i nie rozsprzedali po świecie.

Bazylika jak się patrzy. Znaczy, jak się patrzy od przodu.

A tu jak się patrzy od środka. Centralnie ołtarz z tym, co poniżej.

Zasuszone zwłoki św. Małgorzaty. Ja tam chyba małej wiary jestem, bo mnie takie widoki raczej zniesmaczają. (foto z internetu)

Zejście na dół już inną drogą. Uliczki wyludnione, biegnące w górę i w dół, niektóre tak wąskie, że wejście do nich z otwartym parasolem było by prawdziwym wyzwaniem. Cudowne placyki i malutkie, ukryte kamienne kościółki z dzwonnicami jak z obrazka. Wszędzie detale, kamienne lub metalowe, które sprawiają, że spacer spowalnia się niemożebnie, bo jeszcze tu trzeba zajrzeć, jeszcze jeden zakątek, a widziałeś tutaj...? Mieliśmy pół dnia - stanowczo za mało. Znaczy za mało dla ducha, bo nasze nogi mówiły co innego ;-)

Uliczki są w górę...


...i w dół.


I takie, gdzie wejście z otwartym parasolem stanowi wyzwanie.


Placyki, z kościółkami, dzwonnicami i kamiennymi domami pamiętającymi chyba Crano.


Na Placu Teatralnym, a właściwie pod nim, w stylowej piwniczce pełnej win, wypiliśmy**) butelkę Chianti w oczekiwaniu na tartollini i gnocci, potem drugą, żeby dobrze się trawiło.



Cortona znana jest dobrze***) w USA i Ukeju. Rozsławił ją film wg książki Frances Mayes "Pod słońcem Toskanii" /Under the Tuscan sun/. Jeśli nie widzieliście - koniecznie zobaczcie. Podobnie polecam "Ukryte pragnienia" /Stealing beauty/. Zakochacie sie w Toskanii.

Jeszcze tylko mała lampka ze ściany magistratu. Nie kamienna co prawda, ale może ja też się rozwijam i z epoki kamienia przechodzę do epoki żelaza? Do następnego.


P.S. Picasa 3 zażarła mi cały album (nie ten, inny, który wobec tego będzie później). Dlatego zdjęcia w tekście, bo muszę opanować gadzinę zdjęciożerną.



__________________________

*) niektórzy wywodzą to imię od Quirim - berło.
**) ja piłem wodę, jak zwierzę! Poświęcenie kierowcy.
***) dobrze - w rozumieniu Amerykanów

niedziela, 17 października 2010

Szaman Galicyjski i sprawa florencka

Kolejny wyjazd - Florencja. Tym razem pociągiem. Po przygodach w Pisie z poszukiwaniem najpierw parkingu, a potem wyjazdu, daliśmy sobie spokój z jeżdżeniem do dużych miast samochodem. O wiele łatwiej i przyjemniej było pojechać koleją, zwłaszcza, że we Florencji dworzec jest w centrum miasta.

Pierwsza na trasie pokazała się Kaplica Medicich z XIV w. Znalazło w niej miejsce swego ostatecznego spoczynku 49 przedstawicieli tego wielce zasłużonego dla miasta rodu. Odpuściliśmy sobie oglądanie wszystkich tych zmumifikowanych znakomitości i szliśmy dalej w kierunku katedry.

I tu pierwsze zaskoczenie i małe rozczarowanie. Katedra Santa Maria Del Fiore (Matki Boskiej Kwietnej) jest wciśnięta ciasno pomiędzy domy i ruchliwą ulicę. Tylko z jednej strony jest plac, a i on nie za wielki. Szkoda, ale cóż, historia tak chciała.

Stajemy karnie w długaśnej kolejce do wejścia, czas oczekiwania zajmując sobie oglądaniem szczegółów drzwi Baptyserium San Giovanni. I znowu komiks dla nieczytatych. Te najładniejsze, od wschodu, nazwane przez Michała Anioła Wrotami Raju*), powstawały 25 lat. Lorenzo Ghiberti, który je wykonał, tworząc 10 scen ze Starego Testamentu, musiał mieć nie lada zacięcie, a jego zleceniodawcy-sponsorzy kupę cierpliwości. To jednak była cecha charakterystyczna Florentyńczyków, bo konkurs na fasadę trwał trzysta lat (wybrano projekt dopiero w 1871 roku), a całą katedrę budowano prawie 600 lat.

Kiedy się odwrócić ku katedrze i przyjrzeć wszystkim detalom fasady projektu Emilia de Fabris, to po prostu zatyka. Wielka płaszczyzna sprawia wrażenie lekkości i finezji praktycznie w każdej części. Biały i zielony marmur ułożony na ścianach wygląda raczej na cienką okleinę niż na komień. W Museo dell'Opera del Duomo, które zwiedzaliśmy potem, są zachowane szkice i makiety architektonicznych propozycji tej fasady stworzone przez różnych architektow. Trudno mi powiedzieć, czy te inne były by lepsze, ale ten jest piękny.

Nad wejściem scena chrztu Jezusa. Ze względu na możliwość zniszczeń to tylko kopia, oryginał stoi bezpiecznie w muzeum, o którym powyżej. Tam też inne słynne dzieła, np. Pieta Michała Anioła, o której mówią, że przedstawia samego mistrza pod postacią Nikodema i że artysta planował ją na swój grób.

W Muzeum znajdują się też inne rzeźby usunięte z katedry na czas remontu lub konserwacji, które nie miały szans wrócić na swoje miejsce, bo go już nie było. Na przykład części pierwszej fasady, którą zburzono w 1587 roku, a nową ukończono, bagatela, w 1887.

Parę rzeźbionych płyt z chóru nasuwa mi nieodparcie myśl, że w dzisiejszych czasach twórca poszedł by pod kuratelę i został wpisany na policyjną listę za wszystkie te gołe dzieciaki. Choć może akurat takie rzeźby miały powodzenie w takim miejscu?

No i drewniana figura Marii Magdaleny autorstwa Donatella. Kiedy spojrzałem na nią po raz pierwszy pomyślałem, że to Jan Chrzciciel w odzieniu z wielbłądziej sierści. Dopiero potem doczytałem kto zacz. No, jeśli to miała by być jerozolimska przedajna kobieta, to żaden dziw, że ten naród musiał spotkać zły los. Chyba, że to Donatello nie lubił tej pani.

Poszliśmy potem połazić po mieście, luźno szukając jakiegoś miejsca do zjedzenia obiadu. Mimo lekkiego ochłodzenia i deszczu znaleźliśmy przytulną knajpkę w pobliżu katedry. Posileni i napojeni znowu oddaliśmy się sztuce. Tym razem na wolnym powietrzu.

Takim miejscem jest Loggia dei Lanzi na Piazza della Signoria. Nazwa pochodzi od niemieckich najemników, którzy stacjonowali tu za czasów Cosmy I de Medici. Niemieckie określenie landsknecht "zwłoszczono" na lanzichenecchi i skrócono do Lanzi. A ja szukałem w herbarzu...

Zatem kanon: Dawid, Perseusz, Porwanie Sabinek, Naptun i trochę innych. O jednym napiszę więcej, jak się zawezmę.

Pod wieczór spacer nad Arno i na Stary Most, gdzie panie oczywiście wsiąkły w jubilerskie wystawy, a panowie szli środeczkiem, powolutku, omawiając istotne różnice w telewizorach plazmowych i LCD.

Generalnie: Florencja 2 punkty. Za katedrę i Uffizich. Minus za ciasnotę i ruch samochodowy wokół katedry.

___________

*) Na dwóch widocznych na moich zdjęciach scenach u góry Kain zabija Abla, a pośrodku Abracham próbuje wykończyć syna. Jak to się mogło skojarzyć z rajem?

P.S. Przygotowując pokaz slajdów dla tego postu przeglądałem zdjęcia i nagle uzmysłowiłem sobie co mi nie grało w filmie Clash of Titans. Otóż patrząc na postać Perseusza z oberżniętą głową Meduzy przypomniałem sobie, że Pegaz, skrzydlaty koń, powstał z kropel gorgoniej krwi, które kapały jak jej Perseusz łeb uciął. A w filmie Perseusz zasuwa na Pegazie, co jest chronoklazmem. Na posągu, zgodnie z mitologią, ma czapkę i sandały, które dał mu (pożyczył?) Hermes. I tyle w temacie.


piątek, 15 października 2010

Szaman Galicyjski i sprawa pewnego haiku


Naszło mnie.


Wieczór w Toskanii -
W ciszę pajęczej sieci
schwytany promień słońca

środa, 13 października 2010

Szaman Galicyjski i sprawa pewnego dojazdu

Wstałem rano, wchłonąłem jogurt z płatkami i kawę, czyli rytualne śniadanie Szamana i wyruszyłem w drogę do pracy.

Najpierw wypełzłem z podjazdu do domu. Mieszczą się na nim aż dwa samochody (co prawda jeden za drugim i jeden mały), ale i tak sąsiedzi nam zazdroszczą, bo oni mogą sobie stawać tylko na drodze. A droga jest wąska tak, że dwa samochody się nie miną. Trzeba komuś na podjazd dwoma kołami wjechać. A stojący tak przytula się do flory pobocza, że większość ma zadrapania na lakierze.

Jak już wypełzłem to musiałem zawrócić, oczywiście na podjeździe sąsiada. I tu muszę ze wstydem się przyznać, żem cham, ordynus i środkowoeuropejski gbur, bo zawracam na tym podjeździe, bo tak i już. A kiedy sąsiad wyjdzie czasem przed dom, to mu radośnie macham łapką i ślę rozbrajający*) uśmiech. To znaczy, detalicznie, to machałem i słałem, bo mu się zmarło parę miesięcy temu.

Zawróciłem i już moja Złota Szczała pędzi ku głównej drodze. Jest ona główną, bo ma na całej długości dwa pasy. Poboczy nie ma, tylko krzaki, piękne, dwumetrowe albo i lepiej, kryjące w sobie zdradzieckie kamienne murki, więc trzeba się trzymać od nich z daleka.

Poszanowanie własności wysysa się w Ukeju z mlekiem matki. Z tego powodu drogi w okolicach wiejskich to są po prostu wyasfaltowane drogi, które założyli Rzymianie, a może Celtowie. Jeśli im starczyło, to i nam musi. Bo poszerzenie drogi to odebranie komuś jego spłachetka ziemi, czego robić, nawet w interesie publicznym, nie wolno**).

Z tej drogi skręcam na pieciomilową dojazdówkę do miasta. Ta nie jest już główną, bo miejscami ma jeden pas, biegnący w kanionie utworzonym przez wielometrowe nasypy ziemi. Dwie osobówki mogą się tamtędy od biedy przecisnąć, choć zdarzyło mi się, na poczatku mej tu bytności, że składałem lusterka. Ciężarowe muszą kolejno.

Tu mała dygresja. Moim zdaniem stan dróg powoduje, że ukejscy kierowcy są tak uprzejmi. Na wąskich odcinkach, kiedy dwa auta spotkały się nos w nos, częściej widziałem, że oba zaczynały się cofać, żeby zrobić sobie nawzajem miejsce. Jakieś wymachiwanie rękami, miny i inne takie nie miały miejsca. Fakt, że ktoś jest na głównej drodze oznacza, że ma prawo do pierwszeństwa, co nie jest jednoznaczne, że musi z tego prawa bezwzględnie korzystać. Miło jest, jeśli weźmie pod uwagę innych i ułatwi im włączenie się do ruchu. Tu nie da się jeździć inaczej.

Najfajniejszą rzeczą, jaka może mnie spotkać na owej dojazdówce jest traktor, o co łatwo, bo biegnie ona wsród farm i gospodarstw. Człowiek jedzie sobie spokojnie 10 mil na godzinę w rozbudowujacym się wężu aut i próbuje co jakiś czas wychynąć, a nuż się uda wyprzedzić. Gdzie tam. Wszystkie te górki i dolinki, zakręty porośnięte żywopłotem, nadjeżdżające z przeciwka samochody przypominają mi o tym, że jestem śmiertelny i za młody, by umierać. Za mną sznurek samochodów i w lusterku widzę miny pozostałych kierowców mówiące "no, wyprzedzaj, dawaj, nie bądź rura, nie pękaj!". Zatem kolejna próba wychynięcia, spojrzenie w oczy nadjeżdżającej śmierci i gwałtowny powrót do szeregu.



Jak to, qurna, jest? Taki traktor snuje się po drodze z prędkością minimalną, radośnie trzepocząc jakimiś oblepionymi ziemią (lub obornikiem, zależnie od pory roku) stalowymi kolcami czy talerzami akurat w czasie, kiedy inni porządni ludzie próbują dostać się do pracy. Czy jak on orze to ja moją Złotą Szczałą jadę przed nim po polu mile na godzinę? Nie! To niech on spyla z drogi!

I wtedy... zawsze się taki znajdzie. Nie samochód za mna, ani nawet samochód za samochodem za mna. Ani nawet samochód za samochodem za samochodem za mna. To jest ktoś, kogo wcześniej nie widziałem w lusterku. Najczęściej czarne BMW X5. Nagle pojawia się nie wiadomo skąd i zaczyna wszystkich wyprzedzać. Luzik. Nie jest trudno wyprzedzać, jeśli wszyscy jadą 10 mil na godzinę. Pozostali kierowcy patrzą nań pobladli, nagle odarci z męskości. I jak za dotknięciem różdżki odstępy między samochodami zmniejszają się. No, chłopie! Już nie wrócisz do szeregu. TIR z przeciwka. My jeszcze ciaśniej. I wszyscy jak jeden mąż w myślach: "Giń! Wybrałeś swój los, więc bądź mężczyzną!" A ten tylko gaz i poooszedł... Qurna!

Potem mam dwie drogi - obrzeżami miasta, przez wiadukt nad torami (szerokości bryczki, ale dwukierunkowy) lub wzdłuż pola golfowego drogą wyżłobioną w ziemi i glinie tak wąską, że jak chciałem zrobić zdjęcie, to się okazało, że nie wysiądę z samochodu, bo nie otworzę drzwi. Ale to tylko mila, nie wiecej.

Na szczęście pierwsza pacjentka z listy nie przyszła, więc nikt nie zwrócił uwagi na małe spóźnienie.


Teraz czuję, co mój Tato ma na myśli mówiąc, że ktoś snuje się jak smród za wojskiem. W roli wojska - traktor.
_______

*) w rozumieniu autora

**) nie dotyczy autostrad i dróg szybkiego ruchu

P.S. Dziękuję Michaelowi M. za temat.

niedziela, 10 października 2010

Szaman Galicyjski i sprawa wieży

Wróćmyż pamięcią do chwil minionych. Do czasu spędzonego na dolce farniente w pięknej Toskanii.

Na pierwszy ogień - Pisa. Tylko dlatego, że tam lądował nasz samolot i tam pożyczaliśmy samochód.

Muszę przyznać, że instytucja pożyczania samochodów jest nad wyraz sympatyczna. I - nie wiedzieć czemu - w całej Europie tańsza o jakiąś 1/3 niż w Polsce. A gdzie niegdzie jeszcze bardziej.

Pisa. Dwa pierwsze zdjęcia w pokazie poniżej starczą. Potem nie ma nic. Jeden wielki trawnik, na którym stoją jak na landszafcie Baptyserium, Katedra Santa Maria Assunta i Wieża Dzwonna, ta ostatnia zdefektowana, bo Krzywa.
Parę lat temu popodtrzymana według planów polskiego inżyniera Michele Jamiołkowskiego. Znaczy polski, bo urodzony we Lwowie i od kilkudziesięciu lat mieszkający w Turynie, profesor tamecznej politechniki.

Krzywa Wieża ma liczne zastosowania. Przede wszystkim w turystyce - jest najczęściej odwiedzanym i fotografowanym zabytkiem we Włoszech, a także w nauce - w 1600 roku, wykorzystując jej odchylenie od pionu, Galileusz pracował nad teorią o swobodnym spadaniu ciał.

Ja, jak zwykle, znalazłem parę fajnych, kamiennych detalików, które są na następnych zdjęciach. Ci ludzie mieli czas. A może terminy nie tak napięte? Zwróćcie uwagę na ten fragment "szlaczku" ze zwierzątek na jednej ze ścian. Jak (za moich czasów) w zeszycie do polskiego pod każdą lekcją. Nie znosiliśmy tych szlaczków, a za "niemanie" groziła pała. A tu, proszę, w kamieniu im się chciało i to w takim miejscu, że założę się - 90% oglądaczy nie zauważa. Za to seria lwów nad odrzwiami imponująca. I ten jeden, samotnik, na murze, broniący wstępu na żydowski cmentarz. A jeden zawisł na bramie i tak smutnie patrzył na nas gryząc żelazne koło. Biedaczek.

Z moich ciekawostek kamieniarskich. Ta grupa wyrzeźbiona w kamieniu i zawieszona wysoko nad placem, a przecież tak lekka, że wydaje się unosić w powietrzu. Gdzież naszym nowoczesnym betonom do tej gracji i finezji!

Wewnątrz Katedra, jak katedra. Piękna ambona, która nie tylko była podestem do gromienia wiernych i nawoływania ich do pokuty i cnotliwego życia, ale też była... komiksem i to od razu 3D. Proszę - oto rzeź niewiniątek i ucieczka do Egiptu, sztuką snycerską pięknie przedstawione. Może ciut nie po kolei, ale nie o kolej tu chodzi. A podpory to lwy mordujące biedne koźlątka albo inne łanie.

Generalnie - Pisa 1 punkt. Bo poza Piazzo del Duomo (zwanym też dei Miracoli) pustka. Nul. I nawet najładniejsze akwarelki z Toskanii, które na placu kupić można malują... Polacy. Spotkaliśmy urocze małżeństwo (?) mające stoisko naprzeciw Wieży i nabyliśmy.

BTW. Ubawił mnie wpis na polskiej stronie "Cuda Świata", cytuję: "Krzywa Wieża jest jedną z najbardziej znanych budowli na świecie. Znajduje się ona w niewielkim miasteczku w Toskanii, w środkowych Włoszech." Urocze jest pisanie o niewielkim miasteczku w Toskanii, które ma 90 tys. mieszkańców.